Unë jam një paragraf. Klikoni këtu për të shtuar tekstin tuaj dhe për të më redaktuar. Është e lehtë.
Histori e shkurtër e Peqinit
Vendbanimi i parë në Peqin shkon prapa mbi 2000 vjet. Në atë kohë rajoni i Ilirisë (Illyricum) kontrollohej nga Romakët.
Ilirët kanë banuar në Gadishullin Ballkanik Perëndimor që në kohërat antike.
Klaudi, perandori Romak nga viti 41 në 54 pas Krishtit, gjatë gjithë mbretërimit të tij, nisi shumë punë publike si në Romë, provinca dhe më gjerë.
Ndërtimi i një rrjeti të madh rrugësh ishin pjesë e një strategjie për zgjerimin dhe konsolidimin e Perandorisë Romake.
Via Appia përfaqëson rrugën e parë dhe më të famshme të rrugëve antike Romake, duke kaluar nga Roma në Campania dhe Italinë e Jugut.
Rruga ishte pak e lakuar në sipërfaqe për të mundësuar kullimin e mirë te ujit dhe themeli u ndërtua me gurë të rëndë të çimentuar së bashku me një përzierje të veçantë të gëlqeres.
Shumë rrugë romake kanë mbijetuar për mijëvjeçarë, edhe pse një pjesë e tyre është ose e dëmtuar ose e mbivendosur nga rrugët moderne.
Rruga Egnatia, e ndërtuar gjatë mbretërimit të perandorit Claudius në shekullin II para Krishtit, shkoi nga Deti Adriatik përmes Ilirikut antik, Maqedonisë dhe Trakisë (Shqipëria e sotme, Republika e Maqedonisë, Greqia dhe Turqia) në Bizantin (Stambolli i sotëm) 1,120 kilometra.
Ajo u ndërtua jo vetëm për qëllime ushtarake dhe për të ngritur kisha gjatë rrugës, por edhe për biznesin zyrtar administrativ të Perandorisë Romake në të gjithë rajonin.
Strabo, Polybuis në itineraret antike do të shkruante: “Nga Apollonia dhe Dyrrachium, Egnatia zgjatet në lindje duke ndjekur luginën e vështirë të lumit Genusus (Shkumbini modern) deri në Liqenin e Ohrit përmes një kalimi në malet Candavian".
Seksioni shqiptar i Via Egnatia i ka rezistuar mjaft mirë kohërave dhe është vetëm 148 km. Rruga Egnatia Durrës - Peqin është afërsisht 50 km
https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/macedonia_1849.jpg
Claudiana (Peqini sot) përfaqëson një nga vendbanimet më të hershme të ndërtuara përgjatë anës veriore të lumit Genusus (Shkumbini sot).Studimet tregojnë se rruga Egnatia ishte përshtatur gjithmonë me topografinë lokale, gjeomorfologjinë dhe kushtet tokësore.Periudha historike e perandorëve ilirë fillon me Claudius Gothicus në 268 dhe vazhdon në 284 me forcimin e Dioklecianit.Burrat ndonëse me origjinë ilire ose trako-dakike, ishin të shquar në Perandorine Romake përgjatë shekullit të 4-të dhe më gjerë.Gjatë Mesjetës, pasardhësit e iliro-Romakëve kanë ndikuar dukshëm në rritjen e gadishullit Ballkanik. Thuhet se lëvizja e tyre endacake lehtësonte tregtinë dhe hapte rrugë të vjetra tregtare. Këta njerëz kishin akses gjithashtu në rrjetin e vjetër rrugor Romak, Apia dhe Egnatia.
Claudiana, ky vendbanim antik, u rrit ekonomikisht dhe komercialisht krahas vendbanimeve të tjera dhe përfitoi fuqimisht nga rruga Egnatia dhe pozicioni gjeografik përgjatë lumit Genusus dhe kodrat e ulta e të rrumbullakosura, të gërshetuara në mënyrë perfekte me njëra-tjetrën, e të mbuluara me pemë ulliri.
Në ditët e sotme Claudiana (Peqini sot) është dëshmitare e shumë pjesëve të rrugës antike romake, posaçërisht për të përmendur urën pothuajse të paprekur afër varrezave të Peqinit, duke shkuar në lindje, ne drejtim te fshatit Fatishe.Pushtimi i Ilirisë në vitin 168 para Krishtit, së bashku me atë të Epirit, konsoliduan domenin Romak mbi Detin Adriatik.
Gjeografia malore e rajonit dëshmonte se rajoni ishte i vështirë për tu nënshtruar, por nga shekulli IX Revolta e Madhe Ilire ishte shuar.Illyricum kishte parë disa luftime gjatë Luftës së Madhe Civile Romake midis Julius Caesar dhe forcave të Senatit të udhëhequr nga Pompey disa dekada më parë. Një betejë shpërtheu gjithashtu midis Julius Caesar dhe Pompey në zonën e Bishqem, disa kilometra nga Peqini
Shqiptarët janë pasardhës të drejtpërdrejtë të Ilirëve antikë, kultura e të cilëve evoluoi nga Epoka e Gurit. Mbreti më i hershëm i njohur i Ilirisë ishte Hyllus (Ylli), i cili mendohet të ketë vdekur në vitin 1225 para Krishtit, por Iliria arriti kulmin e saj në shekullin e katërt para Krishtit, kur Bardhylus (Ylli i Bardhë) bashkoi nën skeptër mbretëritë e Ilirisë, Epiri, dhe një pjesë e mirë e Maqedonisë. Mbreti i fundit i Ilirisë ishte Gents (shek. II). Autorët e antikitetit tregojnë se ilirët ishin një popull i shoqërueshëm dhe mikpritës, i njohur për trimërinë e tyre në luftë. Gratë ilire ishin të barabarta në status me burrat.
Toka e Ilirisë ishte e pasur me minerale dhe Ilirët ishin të aftë në minierat dhe përpunimin e metaleve.Vendbanimi Claudiana kishte një kulturë të admirueshme dhe zhvillim ekonomik. Kjo përshtypje e veçantë është e dukshme në ditët e sotme, jo vetëm përmes gjurmeve të ruajtura të rrugës Egnatia dhe themelimit të një kështjelle të fortifikuar në qendër të qytetit Peqin, por edhe përmes njohurive të asaj kohe, të ndërmjetësuara nga autorë dhe hartografë të civilizimit antik.Romakët, të cilët jetonin në disa nga qytetet bregdetare, mbështetën Cezarin, ndërsa popujt vendas kryesisht mbështetën Pompey.Perandoria Romake qëndroi në rajon deri në vitin 476 pas Krishtit (pushtimi osman i Konstandinopojës në 1453.), dhe gradualisht u zhvillua në perandorinë Bizantine. Pas 53 ditësh, Perandoria Osmane, e udhëhequr nga Sulltan Mehmet II, mundi Kostandinopojën. Qyteti u shpall kryeqyteti i Perandorisë Osmane dhe emri i tij u ndryshua në Stamboll.Kjo ngjarje shënoi fundin e Perandorisë Bizantine, dhe po kështu edhe fundin e Perandorisë Romake.Nga 500 deri në 1400 pas Krishtit, Gotët, Hunët, Avarët, Serbët, Kroatët dhe Bullgarët njëpasnjëshëm kanë pushtuar tokat ilire dhe janë përpjekur shumë për të asimiluar popullatat ilire të këtyre rajoneve, por Ilirët me guxim sfiduan asimilimin nëpër shekuj.
Në vitin 732 pas Krishtit, Ilirët u vunë nën sundimin e patriarkanës së Kostandinopojës nga Perandori Bizantin, Leo Isaaura.
Kisha Romake dhe Ortodokse u ndanë me vendosmëri në vitin 1054.
Kisha Ortodokse nuk e pranoi autoritetin papal nga Roma. Të krishterët në jug të Shqipërisë u lanë nën patriarkun ekumenik të Konstandinopojës dhe ata në veri nën atë të Papës, në Romë.
Serbët pushtuan pjesë të tokave të banuara të shqiptarëve veriorë dhe lindorë në 1100-1200 pas Krishtit.
Turqit osmanë e zgjeruan perandorinë e tyre nga Anadolli në Ballkan në shekullin XIV. Ata kaluan Bosforin në 1352 dhe në 1389 ata shtypën një ushtri të udhëhequr nga serbët që përfshinte edhe forcat shqiptare në Polje të Kosovës, të vendosura në pjesën jugore të Jugosllavisë së sotme.
Në vitin 1272 pas Krishtit, Forcat e Mbretit të Napolit pushtuan Durrësin dhe krijuan Mbretërinë e Arbërisë, mbretërinë e parë shqiptare që nga rënia e Ilirisë.
Sundimtari shqiptar i Durrësit ftoi forcat osmane të ndërhyjnë kundër një rivali në 1385.
Sanxhaku i Shqipërisë u themelua rreth vitit 1430, duke kontrolluar kryesisht Shqipërinë e Mesme.
Në vitin 1466, Gjon Kastrioti "Skënderbeu", i shpallur Kreu i Lidhjes së Lezhës, filloi mbrojtjen e Krujës kundër ushtrive masive osmane.
Gjatë mbretërimit të tij, ushtritë osmane u përballën me një pengesë të fortë në përparimin e tyre drejt perëndimit.
Pas vdekjes së tij, Scutari (Shkodra sot) ishte qyteti i fundit që ra nën sundimin e Perandorisë Osmane në 1478.
Shumë shqiptarë u arratisën në Italinë e Jugut, Greqi, Egjipt dhe gjetkë.
Sundimi osman u bë edhe më i konsoliduar në 1479, pas rënies së Shkodrës.
Në 1835 turqit osmanë ndanë tokat e banuara nga shqiptarët midis disa vilajeteve; Janina, Manastir, Shkodra dhe Kosova me administratorë osmanë.
Në qershor 1839, serbët u mundën nga turqit osmanë në Betejën e Kosovës, në Fushën e Zogjve të Zinj.
Peqini ishte pjesë e vilajetit te Manastirit.
Burimet historike të vitit 1431 tregojnë se Peqini njihej si BIKLINET dhe më vonë PEKLIN që përkthehet "Vend me njerëz mikpritës".Në Mesjetën e vonë, ky vendbanim antik u zhvillua si një qendër tregtare dhe artizanale.Gjatë shekujve të sundimit osman, tokat shqiptare mbetën një nga zonat më të prapambetura të Evropës. Në malet në veri të lumit Shkumbin, barinjtë gegë ruajtën shoqërinë e strukturën e tyre vetëqeverisëse të përbërë nga klane.
Themelimi i Peqinit i detyrohet kryesisht kontributit të Abdurrahman Abdi Pashës, 1616 - 1686, një figurë e rëndësishme historike.
Lindur në fshatin Çopani afër Peqin, ai ishte një politikan osman udhëheqës ushtarak me origjinë shqiptare, i cili shërbeu si sundimtari i fundit i provincës së Budin.
Një memorial për komandantin e ndjerë Abdurrahman Abdi Pasha, veziri i fundit i Budës, qëndron në bastionin Anjou të kalasë së Budës.
Memoriali u ngrit në vitin 1932 nga pasardhësit e György Szabó, i cili ishte një ushtar hungarez.Mbishkrimi, në Hungarisht dhe Turqisht, thotë: "Guvernatori i fundit i okupimit 145-vjeçar të Budës, Abdurrahman Abdi Pasha Shqiptari ra në këtë vend në 2 Shtator 1686, kur ishte 70 vjeç.
Ai ishte një armik heroik; U prehtë në paqe.
Abdurrahman Pasha dha një kontribut unik në identitetin e vendit të tij të origjinës, Peqin.
Ai ndërtoi në Peqin një nga xhamitë më të mira të Shqipërisë, deri më sot një trashëgimi e cmuar kulturore e Shqipërisë. Kjo xhami është unike pasi është ndërtuar së bashku me një kullë sahati, e quajtur xhamia e sahatit.Ajo u ndërtua në 1666 nga Abdi Pasha dhe i ngjante shumë Xhamisë së Et'hem Beut në kryeqytetin shqiptar Tirana. Xhamia është e vendosur në sheshin qendror të qytetit të vjetër Peqin, në rrugën kryesore midis Durrësit dhe Elbasanit.
Më vonë, e shkatërruar nga një zjarr, ajo u rindërtua në vitet 1830 nga një pasardhës i Abdi Pashës, Cafer Sadık Pasha.
Minarja dhe kupola e saj u shkatërruan në vitin 1967 nga diktatura komuniste, ne vijim te fushates se ashtuquajtur te rinise per crrënjosjen e besimeve fetare.
Xhamia u rindërtua në vitin 1992, dhe ende sot e kësaj dite, përbën një pjesë qëndrore të trashëgimisë së Peqinit.
Një testament i rëndësishëm i trashëgimisë së Peqinit është edhe Kalaja. Themelet e kalasë mendohet se datojnë që nga periudha romake, dhe përkon me kohën e ndërtimit të rrugës Egnatia.
Muret e saj, në një periudhë të gjatë kohore, kishin një lartësi rreth 12 metra. Kalaja më vonë u rindërtua dhe u zgjerua gjatë pushtimit turk të Shqipërisë. Në atë kohë u kalua nën kontrollin e Spahiut (zotit) të kreut lokal. Më vonë, kalasë iu shtua një pallat dhe një harem. Banori i fundit i kalasë ishte Demir Pasha.
Evliya Çelebi, historiani i shekullit të 17-të, përmend me elegancë kalanë e Peqinit në shkrimet e tij:
.... muret e kësaj kështjelle arrijnë rreth 12 m lartësi. Brenda qëndron dizdari, së bashku me 70 ushtarë.
Në kështjellë ka pesë topa dhe dhjetë shtëpi të vogla të mbuluara me tjegulla.
Ekziston edhe një xhami e vogël pa minare.
Në anën e majtë të kalasë, e lidhur me një mur, gjendet një vend lutjeje, e quajtur (namazgja) ...
Kalaja ishte e pajisur me tunele të cilat shërbenin si dalje disa km larg qytetit në kohë të vështira.
Në mënyrë të ngjashme, janë gjetur tuba balte, që kalonin nëpër muret e kalasë. Arkeologët dhe studiuesit besojnë se ky fakt është një tregues se kalaja furnizohej me ujë nga jashtë, gjatë kohës së luftës.
Gjatë Luftës Ruso -Turke të viteve 1877–1878, Perandoria Osmane u shtyp nga rivalja e saj, Perandoria Ruse, duke përkeqësuar seriozisht fuqinë Osmane mbi zonat e populluara nga Shqiptarët.
Në 13 Korrik 1878, Traktati i Berlinit ishte akti përfundimtar i Kongresit të Berlinit (13 Qershor - 13 Korrik 1878), me të cilin Mbretëria e Bashkuar, Austro-Hungaria, Franca, Gjermania, Italia, Rusia dhe Perandoria Osmane nën Sulltan Abdul Hamid II, ndryshuan Traktatin e Shën Stefanit të nënshkruar në 3 Mars të të njëjtit vit.
Traktati i Shën Stefanit i dha fund Luftës Ruso -Turke të viteve 1877-78.
Kongresi i Berlinit e ndau Ballkanin midis fuqive evropiane dhe Shqipëria edhe një herë, u plaçkit nga fuqitë e mëdha të Evropës për të kënaqur lakminë e vendeve fqinje. Prapa skenave, fuqite e medha komplotuan në dëm të interesave kombëtare shqiptare.
Intelektualët dhe patriotët shqiptarë u takuan në Manastir (Manastir, Maqedoni) në 1908, në Kongresin e Manastirit për të standartizuar alfabetin e shqipes duke përdorur shkrimin latin.
Ajo shënoi një ngjarje të rëndësishme për bashkimin e shqiptarëve, Një Komb - Një Gjuhë.
Kongresi i Manastirit (Bitola, Macedonia) ne 1908
Komisioni kryesor i Kongresit të Manastirit:
1. Gjergj Fishta 2. Midhat Frashëri 3. Luigj Gurakuqi 4. Gjergj Qiriazi 5. Dom Ndre Mjeda 6. Grigor Cilka
7. Dhimitër Buda 8. Shahin Kolonja 9. Sotir Peçi 10. Bajo Topulli 11. Nyz'het Vrioni. Foto nga Kel Marubi
Shqipëria ishte akoma nën trazira. Më 18 tetor 1912, shpërtheu Lufta e Parë Ballkanike midis anëtarëve të Lidhjes Ballkanike; Serbia, Bullgaria, Greqia dhe Mali i Zi, dhe Perandoria Osmane.
Udhëheqësit shqiptarë, shfrytëzuan këto rrethana të favorshme dhe afirmuan Shqipërinë si një shtet të pavarur më 28 Nëntor 1912.
Delegatët në qytetin e Vlorës shpallën pavarësinë e Shqipërisë.
Peqini dërgoi gjithashtu përfaqësinë e tij në Vlorë, në mbështetje të pamvarësisë.
Një qeveri e përkohshme u krijua, dhe Ismail Bej Qemali u zgjodh kreu i saj.
Kjo shënoi Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë. Austro-Hungaria dhe Italia mbështetën fuqimisht krijimin e një Shqipërie të pavarur. Pjesërisht, kjo ishte koherente me politikën e mëparshme të Austro-Hungarisë për t'i rezistuar ekspansionit serb në Adriatik. Italia kishte motive në territor, të ekspozuara më vonë, në pushtimin e vitit 1939.
Rusia miratoi Serbinë dhe Malin e Zi. Gjermania dhe Britania vazhduan asnjanësinë.
Sidoqoftë, kurrë nuk kishte paqe në tokën e shqiptarëve.
Në 23 shtator 1913, trupat serbe marshuan në Shqipëri. Mbrojtësit e kombinuar turq dhe shqiptarë të udhëhequr nga Hasan Riza Pasha dhe Esad Pash Toptani, rezistuan për shtatë muaj dhe arritën të shkaktonin një humbje të rëndë për rrethuesit serb. Esad Pasha ishte në gjendje të shpëtonte shumë nga ushtarët e tij. Në të njëjtën kohë, me tradhti, ai arriti të merrte mbështetjen e Serbisë dhe Malit të Zi për Mbretërinë e re të Shqipërisë me të në krye, qe do të fitonte Shkodra indirekt nga Fuqitë e Mëdha.
Karikature e cila tregon mbrotjen e Shqiperise nga lakmite e vendeve fqinje.
Vullnetarë nga Peqini që regjistrohen për luftën e Shkodrës. Foto më sipër është marrë nga libri i Astrit Kaziut: "Shkrimet në kohën e koronavirusit".
Vullnetarët nga Peqin dhe zonat përreth, morën pjesë në luftën e Shkodres dhe ishin nën komandën e Ismail bej Kadiu.
Prefektura e Durrësit njoftoi komandën e Fuqive të Përgjithshme: "Batalioni Mustaffëz i Durrësit është i armatosur me mauzerë dhe zyra e depove u urdhërua të merrte nesër 130 martina në Peqin, të cilat gjenden këtu".
Ismail Kadiu komandanti i vullnetareve nga Peqini
Luftetar trim Peqinas
Luftetareve trima të Peqinit u këndohet edhe sot nga shkodranët për trimërinë dhe zgjuarsinë e tyre.
Plasi lufta n'zall t'Kirit,
aferim taborrit t'Peqinit.
Mëngjesin e 24 Prillit 1913, garnizoni i pamposhtur i Shkodrës, i rreshtuar në autokolona, me flamuj luftarakë, së bashku me armë, mitraloza, topa dhe pajisje të tjera, u nis në drejtim të Lezhës. Pas një rezistence të shkurtër prej tre javësh ndaj trupave malazeze, qyteti i Shkodrës kaloi për një vit nën administrimin e Komisionit Ushtarak Ndërkombëtar dhe më pas u bashkua me pjesën tjetër të Shqipërisë.
Traktati i Londres 1913
Kufinjte e Ballkanit pas Traktatit te Londres dhe Traktatit te Bukureshtit.
Presidenti amerikan Wilson mbrojti fuqishem interesat e Shqiperise ne Traktatin e Londres.
Konferenca e Paqes në Paris, 1919: Shqipëria u nda midis Greqisë, Italisë dhe Jugosllavisë në konferencë, e cila nuk pranonte përfaqësimin e Shqipërisë.
Patrioti dhe nacionalisti Peqinas Mustafa Kruja, si dhe Louis Bumçi, Turhan Pasha Libohova dhe Mehdi Myfit Frashëri kërkonin: Shqipëria e vitit 1913, në mënyrën se si u përcaktua në Konferencën e Londrës dhe Firences, dhe duke parë në këtë këndvështrim situatën delikate te Shqipërisë, ata pranojnë ndihmën e shtetit italian, por kjo ndihmë nuk duhet të ketë natyrën e «shkeljes së sovranitetit të shtetit shqiptar».
Delegacioni shqiptar në Paris ishte i idesë që Shqipëria të pranonte vetëm një mbrojtje provizore, për të ndihmuar Shqipërinë në rrugëtimin drejt pavarësisë.
Kjo ide u krijua pas analizimit të grupeve politike evropiane të cilat vepronin në mënyrë aktive në Evropë.
Delegatët shqiptarë donin t'i demonstronin Evropës se intelektualët shqiptarë ishin plotesisht në gjendje të krijonin një shtet të pavarur dhe mund të merrnin pjesë aktive në punët e jashtme politike jo vetëm në Evropë, por edhe më gjërë gjithashtu.
Të zhgënjyer nga vendimet e konferencës së Parisit, udhëheqësit shqiptarë u takuan në Lushnjë, në Janar 1920 dhe refuzuan vendosmërisht ndarjen e Shqipërisë nga Traktati i Parisit i Majit 1919.
Ata krijuan një parlament dydhomësh dhe paralajmëruan se shqiptarët do të merrnin armët në mbrojtje të integritetit territorial të vendit të tyre.
Peqini ka qënë gjithmonë i pranishëm në evenimentet kyce të historisë së Shqipërisë.
Patrioti peqinas Adem Gjinishi përfaqësoi denjësisht Peqinin në Kongresin e Lushnjës.
Aqif Elbasani u zgjodh president i kongresit dhe Ferit Vokopola sekretar.
Një komision i Lidhjes së Kombeve detyroi një tërheqje Jugosllave dhe riafirmoi kufijtë e vitit 1913 të Shqipërisë.
Ahmet Zogolli (i vetëshpallur Mbreti i Shqipërisë) u bë Kryeministër në 1922, dhe mbretëroi deri në 1939, pas pushtimit Italian ku Mbreti Italian Victor Emmanuel III i Italisë u kurorëzua Mbret i Shqipërisë. Zogu u largua bashkë me gruan e tij, Mbretëreshën Géraldine Apponyi de Nagyappony dhe djalin e tyre të mitur Leka, në Greqi.
Pushtimi Italian i Shqipërisë: Pesëdhjetë mijë marinsa italianë zbarkuan në portet e Durrësit, Vlorës, Shëngjinit dhe Sarandës. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, grupet nacionaliste komuniste dhe jo-komuniste shqiptare i rezistuan okupimit Italian e më pas atij gjerman. Komunistët dhe nacionalistët kishin pikëpamje divergjente në lidhje me vendosjen e një sistemi demokratik në Shqipërinë e pasluftës.
Mustafa Gjinishi, intelektual Peqinas dhe udhëheqës kryesor i luftës partizane, ishte komisari i parë në Skuadrën e Pezës (komanduar nga Myslim Peza). Ai u zgjodh për të udhëhequr luftën në Këshillin Nacionalçlirimtar.
Gjatë Luftës Nacionalçlirimtare, ai vuri në kontakt luftëtarët e Peqinit me udhëheqësin e Pezës, Myslim Peza.
Pushtuesit italianë dhe gjermanë e dënuan Mustafa Gjinishin me vdekje në mungesë dhe dërguan urdhra arrestimi në çdo qytet.
Mustafa u vra më 24 gusht 1944, në Peshkopi nga shokë të së njëjtës anë politike, me nxitjen e dy jugosllavëve të lidhur me udhëheqjen komuniste shqiptare, Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha - miq të Enver Hoxhës.
Ata e urrenin Mustafa Gjinishin sepse ai dëshironte që Kosova dhe Çamëria t'i bashkoheshin Shqipërisë pas luftës.
Ai mbeti një mbështetës i përkushtuar i misionit anglo-amerikan në Shqipëri, për vendosjen e një demokracie perëndimore të vërtetë dhe pluraliste. Për kontributin e tij, ai është vlerësuar "Heroi i Popullit", "Urdhri i Flamurit Kombëtar të Klasit I" - "Nderi i Kombit". (Ekstrakt nga libri i Astrit Kaziut "Legjenda Gjinishi - para së vërtetës").
Demir Godelli (1896–1969) studioi në Moskë para luftës dhe përqafoi idetë komuniste.
Ai kishte marrëdhënie politike me Gjergj Dimitrov dhe së bashku me Ali Kelmendin u emërua nga Kominterni i deleguar për të përfaqësuar Shqipërinë në Francë. Më vonë në 1932 ai zhvilloi një aktivitet të madh politik në Peqin dhe Shqipëri.
Ai u zgjodh president i shoqërisë patriotike "Bashkimi", një shoqatë progresive.
Demiri bashkëpunoi me Avni Rustemi, Riza Cerova, Mustafa Gjinishi, Asim Vokshi dhe më vonë me Petro Marko.
Pas çlirimit ai ishte figurë qëndrore në Peqin - Kryetar i Bashkisë. Sidoqoftë, Demir Godelli ishte shumë i zhgënjyer me vendosjen e një diktature në Shqipëri, e cila nuk kishte asnjë lidhje me idealet e tij progresiste komuniste.
Për pikëpamjet e tij progresiste, ai mori reagime të ashpra nga udhëheqja moniste e kohës.
Pas gati 45 vjet sundimi komunist, në 8 Dhjetor 1990, studentët e Universitetit të Tiranës demonstruan në rrugë per te rrezuar diktaturen. Ramiz Alia, ish-presidenti i kohes, u takua me studentët protestues.
Studentët peqinas morën pjesë aktivisht në lëvizjet demokratike në Tiranë e gjetkë, madje edhe në grevën e urisë, për të kontribuar në përmbysjen e diktaturës dhe instalimin e një shoqërie të vërtetë demokratike.
Katër ditë më vonë ligjërohet kërkesa e studentëve dhe e popullit shqiptar për vendosjen e një sistemi shumëpartiak; Partia Demokratike, partia e parë gjithëpërfshirese e opozitës u krijua si një domosdoshmëri historike për t'i hapur rrugë reformave demokratike në vend. Banorët e Peqinit, të etur për një ndryshim të sistemit, përqafuan masivisht pikëpamjet demokratike dhe vendosjen e një demokracie të vërtetë.
Edhe në Peqin, komunistë të ndershëm, me ideale të pastra, mbajtën një qëndrim të heshtur ndaj totalitarizmit të instaluar në Shqipëri, pasi metodat e persekutimit ishin ndër më të ashprat, por sistemi gjeneroi gjithashtu edhe një kategori komunistësh ekstremistë, të cilët për privilegjet e tyre meskine, denoncuan në strukturat famëkeqe të Sigurimit të Shtetit Civil, qytetarë të Peqinit të cilët me guxim dhe pavarësisht nga rreziku i jetës, shprehën hapur pakënaqësinë ndaj sistemit komunist.
Si rezultat, disa prej tyre u internuan, u persekutuan dhe u burgosën për shumë vite me radhë.
Peqini përkulet sot me respekt përpara sakrificës së tyre.
Xhemile Gjinishi
Nazmi Bica
Sabri Gripshi
Hysni Gjevori
Aqif Selimi
Ali Kodra
Peqini ka nxjerre shumë figura të shquara kombëtare në fusha të ndryshme.
Rifat Teqja (Artist i Popullit) - Dirigjent (1928 - 2013)
Ai ishte një dirigjent i shquar i muzikës shqiptare dhe i lidhur ngushtë me jetën artistike të Teatrit të Operas dhe Baletit, ku drejtoi për gati 35 vjet. I formuar në Konservatorin Tchaikovsky në Moskë për dirigjim simfonik, Maestro Teqja u emërua dirigjenti kryesor i Orkestrës Simfonike të Teatrit të Operas dhe Baletit, ku ai interpretoi shumë nga veprat më të rëndësishme skenike të repertorit operistik dhe koreografik: opera "Il Barbiere di Seviglie "Eugene Onjegin", "Madame Butterfly", "La Boheme", "Aleko", "Le Nozze di Figaro", balete: "The Nutcracker", "Romeo and Juliet", "Lola", "Fadeta", etj.Ai ka meritën për realizimin e veprave kryesore skenike shqiptare, si: opera: "Mrika", "Skënderbeu", "Toka jonë", "Borana", "Zgjimi", baletet "Cuca e Maleve", "E dhjeta plaga e Gjergj Elez Alise ”, si dhe për interpretimin e fondit bazë të muzikës simfonike dhe orkestrale shqiptare me orkestrën e TKOB, RTSH dhe Akademinë e Arteve.Nën drejtimin e tij, shumë vepra të repertorit simfonik dhe koncertor të huaj u interpretuan për herë të parë në Shqipëri. Së bashku me Mustafa Krantja, ai është themeluesi i orës së dirigjencës në Konservatorin Shtetëror, ku ka dhënë një kontribut të çmuar në fushën e pedagogjisë. Nga klasa e tij e dirigjentëve, kanë dalë dirigjentë që kanë luajtur dhe vazhdojnë të luajnë një rol të rëndësishëm në jetën muzikore shqiptare dhe më gjerë.
Rifat Teqja ka fituar çmime të ndryshme kombëtare dhe mban titullin Artist i Popullit.
Ferdinand Deda ("Artist i Merituar" dhe "Mjeshtër i Madh") - Kompozitor e Dirigjent (1941 - 2003)
Ferdinand Deda ka lindur në Peqin me 1941.
Pasi mbaroi shkollën e mesme artistike në Tiranë në 1960, ai studioi në Konservatorin e Muzikës të Pragës për dirigjim.
Që kur ishte student, ai drejtoi orkestrën e RTSH dhe pas studimeve, u emërua në këtë orkestër.
Në vitet 1991-1992 u specializua në Itali.
Që nga viti 1964 ai ka kryer mbi 300 koncerte brenda dhe jashtë vendit në Itali, Turqi, Greqi. Me Orkestrën Simfonike të RTSH ai ka kompozuar shumë kolonë zanore të filmave.
Ferdinand Deda i dalluar si kompozitor, ka kompozuar 3 valle simfonike "meditim 1-2-3".
Ai gjithashtu ka kompozuar katër skica për piano, trio për violinë, violinçel dhe piano, parathënie të këndimit, imprompt për piano dhe orkestër me tela, fantazi për ksilofon dhe orkestër, koncert për bri dhe orkestër, koncert për klarinetë dhe orkestër, rapsodi me tema popullore për orkestër, koncert për fasho, klarinetë dhe flaut, muzikë filmi, etj. Ferdinandi ishte gjithashtu i shquar në zhanrin e këngës për fëmijë. Punimet e tij kanë fituar shumë çmime.
Ferdinand Deda ishte themeluesi i koncerteve pranverore në RTVSH.
Në vitin 1997 ai u shpall fitues i "Diskut të Artë" dhe u nderua me titujt "Artist i Merituar" dhe "Mjeshtër i Madh".
Bujar Cani, i lindur në Peqin, ishte një futbollist i shquar i kombëtares shqiptare.
Ai e filloi karrierën e tij në ekipin e Peqinit në 1962. Për të ndjekur pasionin e tij, ai duhej të përballej me një seri pengesash, për shkak të biografisë së tij, e cila nuk ishte në përputhje me standardet e klikës komuniste në pushtet.
Aftësitë e veçanta të Bujarit tërhoqën vëmendjen e Klubit të Futbollit Elbasan.
Lojërat e tij vazhduan të përmirësoheshin me shpejtësi gjatë viteve, dhe më vonë, për aftësitë e tij, trajneri Loro Borici e përfshiu atë si një nga atletët kryesorë të Kombëtares së Futbollit.
Gjatë gjithë karrierës së tij ai ishte i njohur për mënyrën e tij të qetë dhe të përmbajtur në fushën e futbollit, si dhe talentin e tij për të lexuar në mënyrë intuitive lojën, duke preferuar elegancën dhe inteligjencën sesa fizikun dhe agresionin si mbrojtës.
Një ngjarje kulmore në karrierën e tij sportive do të mbetet padyshim pjesëmarrja në ndeshjen Shqipëri - Gjermani (përfundoi me rezultatin 0 - 1) ku Bujar Cani i gjatë dhe shumë intuitiv, do të ishte një pengesë e pakapërcyeshme për lojtarët e kalibrit ndërkombëtar si sulmues, Muller.
Sot ai konsiderohet si një nga mbrojtësit më të mëdhenj në historinë e Ligës Kombëtare të Futbollit në Shqipëri.
Bujar Cani përfaqëson një personalitet të shquar dhe ikonë të futbollit në Shqipëri. Kontributi i tij është vulosur përfundimisht në elitën e historisë së futbollit shqiptar, vlerë e shtuar dhe krenari e ligjshme për vendlindjen e tij, Peqin.
Dionis Kumbaro - profesor dhe shkencëtar i shquar shqiptar i cili kryen një punë të shkëlqyeshme inovative në fizikën bërthamore.
Pasi mbaroi shkollën e mesme në Peqin me rezultate të shkëlqyera, Dionisi ndoqi studimet e larta në Universitetin e Tiranës për Elektronikë.
Falë talentit dhe aftësive të tij të jashtëzakonshme, Dionisi specializohet në elektronikë në Milano, Itali, në kompaninë elektronike OLIVETTI. Më pas, ai punoi si një specialist kryesor për elektronikën në ndërmarrjen Auto-traktor dhe më pas si një specialist kryesor për pajisjet mjekësore në Ministrinë e Shëndetësisë.
Ai më vonë u specializua në elektronikën mjekësore në Universitetin UPSALA në Suedi.
Dionisi ka bërë disa artikuj shkencorë në fushën e fizikës bërthamore, dhe bashkëpunon me shkencëtarë në shumë vende të botës si: Amerikë, Kanada, Kinë, Korenë e Jugut, Zvicër, Romë, Londër, Japoni, etj.
Në vitin 2006, ai përfaqësoi Suedinë në konferencën për projeksionin e rrezatimit sinkrotron në Edinburg, Skoci.
Ai aktualisht është Inxhinier Kryesor i Kërkimeve në Laboratorin Kombëtar MAX IV në Universitetin Lund, Suedi, një laborator me reputacion të lartë ndërkombëtar, në kërkimin e rrezatimit sinkrotron.
Për kontributin e tij të veçantë në fushën e shkencës, Dionis Kumbaro u dekorua nga Mbretëresha e Suedisë dhe më 2 Nëntor 2019 u dekorua nga Kryeministri i Shqipërisë Z. Edi Rama, me titullin e lartë "Ambasadori i Kombit".